Missiepropaganda en massamedia. Over Katholieke fotografen, missietentoonstellingen en rondreizende filmpaters.
Moderator Eddy Appels
Antropoloog, Cultureel programmeur, filmcurator, documentairemaker en gastcurator van de tentoonstelling Hollywood op Flores in het Missiemuseum.
'Veel mensen denken nog steeds dat de Katholieke kerk en de moderne wereld alleen met moeite samen kunnen gaan: het Katholicisme is al eeuwen het voorbeeld – in elk geval voor niet-Katholieken - van een traditie die halsstarrig vasthoudt aan rigide principes en weigert haar procedures te veranderen. Katholieke missiepropaganda van de laatste 150 jaar laat iets heel anders zien: een sterke behoefte om mee te gaan met de wetenschappelijke standaarden en massamedia die de moderne wereld kenmerken. Aan de hand van de fotografie, films en tentoonstellingen van een aantal pioniers onder Nederlandse en Duitse missionarissen laat Peter Pels zien dat dit ook op diverse momenten tot veranderingen in de opvatting van de Katholieke missie zelf kon leiden.
Peter Pels, hoogleraar in de antropologie van modern Afrika aan de Universiteit van Leiden, promoveerde in 1993 in Amsterdam op een studie hoe Nederlandse Spiritijnen in Oost Afrika aan de basis stonden van het opbouwen van een Afrikaans Katholiek bisdom. Hij heeft sinds die tijd kritisch onderzoek gedaan naar de religieuze en politieke zelfbeelden en praktijken van moderne samenlevingen, vooral tegen de achtergrond van de koloniale politieke en economische verhoudingen waardoor ook Katholieke missionarissen mede werden bepaald. Hij is momenteel geïnteresseerd in koloniale collecties en erfgoed in Nederland, en hoe wij daar, in de huidige wereld van antikoloniale kritiek en vragen om restitutie van koloniale verzamelingen, mee om kunnen gaan.
Rondom 1910 begonnen filmvertoningen een vaste plaats te krijgen in bioscopen. Aangezien bioscoopprogramma's vooral op vermaak waren gericht stimuleerden zij tevens de opkomst van de "film-lezing". Analoog aan de lezing met (stilstaande) lichtbeelden was dit een combinatie van bewegend beeld en gesproken toelichtingen, overwegend van informatieve, educatieve of propagandistische aard. Deze voorstellingen vonden overwegend plaats buiten de filmtheaters in zeer uiteenlopende locaties. Gedurende het interbellum groeide dit type filmvertoning uit tot een uitermate populair medium, even frequent en veelzijdig als de educatieve lantaarnprojecties. In deze lezing zullen de missiefilms van S.V.D. in de context van de opkomst en populariteit van deze zogeheten nontheatrical voorstellingen worden besproken.
Nico de Klerk is een onafhankelijk media-historisch onderzoeker, archivaris en curator. Zijn werkzaamheden richten zich met name op de nog weinig bekende terreinen van de geschiedenis van de film en andere geprojecteerde beelden (o.a. vroege nonfictiefilm, koloniale cinema, het programma-formaat, lantaarnvoorstellingen als wetenschapscommunicatie).