Object of the month
Nativity scene
Dit (letterlijk) schitterende object is een Poolse kerststal en wordt szopka genoemd. De szopka is onderdeel van een eeuwenoude kerstraditie die is ontstaat in de Poolse stad Krakau en speelt nog elk jaar de hoofdrol tijdens de eerste donderdag van december. Dan komen families, scholen en andere belangstellenden bij elkaar op de Grote Markt (Rynek Główny) om de szopki te tentoonstellen, te bewonderen of om mee te doen aan de jaarlijkse wedstrijd voor mooiste kerststal.
Traditie
Sinds 1937 organiseert Krakau de Konkurs Krakowskich Szopek; de wedstrijd waaraan families, scholen en individuen mogen deelnemen. De traditie zelf is al veel ouder, die ontstond in de negentiende eeuw. Toentertijd hadden ambachtslieden in de winter minder werk. In die rustige maanden maakten zij kerststallen om extra geld te verdienen. Aanvankelijk werden deze taferelen in de kerk geplaatst, maar omdat de stallen steeds vaker bevolkt werden door alledaagse en volkse figuren, waren ze niet langer welkom in de kerk. Zodoende verhuisde de kerststal naar de openbare ruimte. Die verandering heeft invloed gehad op het uiterlijk van deze bouwsels, want de lieden werden geïnspireerd door het stadsbeeld van Krakau. Niet langer was er sprake van een traditionele voorstelling van de kribbe, er werden nu ook architectonische elementen van omliggende gebouwen toegevoegd. Zo zijn vaak de torenspitsen van de Mariakerk te herkennen, net als de gouden koepel van de kathedraal op de Wawelheuvel. Ook worden wel eens verwijzingen gemaakt naar lokale legendes, zoals de drakengrot. Op de eerste laag staan figuren die historische personen, hedendaagse politici of kunstenaars uitbeelden. Op de tweede laag bevindt zich in een kleine uitsparing de Bethlehemscène; een subtiele maar duidelijke verwijzing naar de katholieke traditie van Polen.
Materiaal
De szopki bestaan meestal uit meerdere verdiepingen en zijn rijkelijk versierd, zoals het exemplaar in het missiemuseum. Welk materiaal gebruikt mag worden wordt aan de verbeeldingskracht en creativiteit van de maker zelf overgelaten. Zo worden materialen gebruikt als papier, karton, gekleurde metaalfolie, stukjes plastic, knopen, kralen, linten en zelfs imitatie-edelstenen. Het resultaat is een feestelijke constructie waarin het kerstverhaal en de stad Krakau samenkomen. Ook de formaten lopen sterk uiteen: van miniaturen zo groot als een luciferdoosje tot imposante bouwwerken van meerdere meters hoog.
Levend erfgoed
De traditie van de Krakause szopka is niet alleen een lokaal feest, maar heeft ook internationale erkenning gekregen: in 2018 werden deze taferelen opgenomen op de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed, als voorbeeld van een levendige volkskunst die historische kennis en gemeenschapszin doorgeeft van generatie op generatie.